Cwestiynau cyffredin

Os ydych yn pryderu am ddatblygiad eich plentyn, amgylchedd addysgol eich plentyn – boed yn feithrinfa, ysgol neu goleg – yw’r lle cyntaf i geisio cyngor a chefnogaeth. Siaradwch â’r Cydlynydd Anghenion Dysgu Ychwanegol (ALnCo) am eich pryderon. Mae gan leoliadau addysgol gyfrifoldeb i gefnogi pob plentyn, hyd yn oed os nad yw’r gwahaniaethau yn amlwg ar unwaith.

Gall cymorth cynnar wneud gwahaniaeth sylweddol, a bydd ysgol eich plentyn yn cael ei harwain gan Ddeddf Anghenion Dysgu Ychwanegol a’r Tribiwnlys Addysgol (Cymru) 2018, sy’n gorchymyn bod addasiadau rhesymol yn cael eu gwneud i ddarparu’r cymorth cywir. Yn bwysig, nid oes angen diagnosis ffurfiol ar eich plentyn i dderbyn cymorth arbenigol yn yr ysgol. Weithiau, y cyfan sydd ei angen yw dealltwriaeth ac ychydig o gymorth ychwanegol i blentyn ffynnu yn ei daith ddysgu heb ddiagnosis ffurfiol.

Cydnabyddir diagnosis o ASD fel cyflwr gydol oes. Mae hyn yn golygu bod hwn yn gyflwr a fydd yn parhau pan fydd y plentyn yn oedolyn, fodd bynnag nid yw hyn bob amser yn golygu y bydd angen yr un lefel o gymorth ar berson. Bydd gan bob plentyn sydd wedi cael diagnosis o ASD ei gryfderau a’i heriau unigryw ei hun. Mae hyn yn golygu bod effaith y diagnosis yn wahanol i bob teulu. Bydd llawer o blant wrth iddynt symud i fod yn oedolyn yn datblygu ffyrdd o reoli heriau a thyfu eu cryfderau, gall hyn fod gyda gofal a chymorth parhaus neu mewn rhai achosion heb unrhyw gefnogaeth, yn dibynnu ar eu hanghenion unigol. Gall anghenion unigolyn newid dros amser gydag oedran, datblygiad, profiadau bywyd ac amgylchiadau, weithiau gall anghenion gynyddu yn ystod cyfnod y glasoed a/neu pan fyddwch yn oedolyn.

Trwy ein gwasanaeth byddwn yn adeiladu proffil o anghenion unigol eich plentyn neu berson ifanc, gan edrych ar ei gryfderau a’u heriau. Byddwn yn cwblhau adroddiad yn dilyn asesiad llawn. Bydd yr adroddiad yn cynnwys unrhyw ddiagnosis neu ffurf ar y cyflwyniad. Bydd yr adroddiad hwn yn cael ei esbonio’n llawn i chi yn ystod eich apwyntiad adborth ôl-asesiad.

Yn ystod yr apwyntiad hwn byddwn yn esbonio:

Beth yw awtistiaeth, a sut y gall effeithio ar y plentyn neu’r person ifanc
Cynnwys y proffil
Darparu adroddiad ysgrifenedig o’r asesiad
Darparu gwybodaeth a mynediad at adnoddau cymorth megis llyfrau, DVDs, gwefannau defnyddiol a gwasanaethau lleol
Cymryd caniatâd rhieni i rannu gwybodaeth gyda meddyg teulu a gweithwyr proffesiynol priodol eraill (e.e. addysg, gofal cymdeithasol)

Bydd gan blentyn ag ADHD wahaniaethau yng ngweithrediad yr ymennydd a all achosi heriau o ran canolbwyntio, hunanreolaeth a’r gallu i eistedd yn llonydd. Mae ADHD yn gyflwr lle mae plentyn neu berson ifanc yn cael anhawster canolbwyntio, gorfywiogrwydd a/neu fyrbwylldra sy’n uchel ar gyfer eu hoedran, ac sy’n cael effaith ar eu bywyd o ddydd i ddydd. Efallai na fydd gan y plentyn neu’r person ifanc bob un o’r tair agwedd hyn ar ADHD a bydd pa mor ddifrifol yw pob agwedd yn amrywio rhwng unigolion, ni fydd ADHD ar bob plentyn a pherson ifanc sydd â lefelau canolbwyntio isel.

Gall anhwylder diffyg canolbwyntio a gorfywiogrwydd (ADHD) fod yn gyflwr gydol oes. Efallai y bydd eich plentyn yn dechrau profi symptomau yn ystod plentyndod ac yn canfod eu bod yn parhau i’w harddegau ac fel oedolyn. Efallai na fydd rhai plant yn parhau i brofi’r symptomau hyn pan fyddant yn oedolyn. Mae rhywfaint o dystiolaeth sy’n awgrymu y gallai hyn fod oherwydd datblygiad yr ymennydd neu oherwydd bod y plentyn yn datblygu strategaethau a galluoedd i reoli ei gyflwr.

Mae’r diagnosis a’r gefnogaeth gywir yn hanfodol i blant a phobl ifanc ag ADHD, gan ei fod yn cefnogi’r plentyn/person ifanc a’u teulu i ddeall eu cryfderau a’u heriau unigryw ac yn caniatáu i’r gefnogaeth gywir gael ei rhoi ar waith.

Drwy ein gwasanaeth byddwn yn adeiladu proffil ar gyfer anghenion unigol y plentyn neu’r person ifanc, gan edrych ar ei gryfderau a’i heriau a byddwn yn cwblhau adroddiad yn dilyn asesiad llawn, yn amlinellu unrhyw ddiagnosis. Bydd yr adroddiad hwn yn cael ei esbonio’n llawn i chi yn ystod eich apwyntiad adborth ôl-asesiad. Yn ystod yr apwyntiad hwn byddwn yn esbonio:

Beth yw ADHD, a sut y gall effeithio ar y plentyn neu’r person ifanc
Cynnwys y proffil
Darparu adroddiad ysgrifenedig o’r asesiad
Darparu gwybodaeth a mynediad at adnoddau cymorth megis llyfrau, DVDs, gwefannau defnyddiol a gwasanaethau lleol
Ystyried opsiynau meddyginiaeth ac a yw’r rhain yn iawn i’ch plentyn. — Trefnu apwyntiad ychwanegol lle bo’n briodol
Cymryd caniatâd rhieni i rannu gwybodaeth gyda meddyg teulu a gweithwyr proffesiynol priodol eraill (e.e. addysg, gofal cymdeithasol)

Yng Ngwasanaeth Caerdydd a’r Fro rydym yn anelu at ddiwallu anghenion plant a phobl ifanc a nodwyd, waeth beth fo’u diagnosis drwy ddefnyddio’r offeryn proffilio sy’n cael ei gwblhau mewn cydweithrediad â theuluoedd ac ysgolion gyda chymorth pan fo angen gan y gwasanaeth niwroamrywiaeth 0-19.

Nid oes unrhyw reswm pam y dylid anwybyddu diagnosis dim ond oherwydd iddo gael ei drefnu’n breifat. Fodd bynnag, dylai prosesau asesu a diagnosis preifat fodloni’r un safonau â’r rhai a ddisgwylir gan y GIG.

Os yw asesiad a gwblhawyd gan ddarparwr neu ymarferydd a ariennir yn breifat yn cydymffurfio â chanllawiau’r Sefydliad Cenedlaethol Rhagoriaeth Glinigol (NICE), yna dylid ei ystyried yn gyfwerth ag asesiad GIG a dylid ei drin fel y cyfryw. Gellir dod o hyd i ganllawiau NICE yma:

Mae’n bwysig nodi nad yw pob asesiad a gynhelir yn breifat yn bodloni’r meini prawf uchod. Gwiriwch cyn bwrw ymlaen ag unrhyw asesiad preifat y bydd yn bodloni’r safonau angenrheidiol:

Rhaid cynnal asesiadau awtistiaeth gan dîm amlddisgyblaethol o glinigwyr sydd wedi’u hyfforddi’n briodol ac yn gymwysedig. Yn ymarferol, mae hyn yn golygu bod yn rhaid i o leiaf ddau glinigwr o wahanol gefndiroedd proffesiynol fod yn ymwneud yn uniongyrchol â’r asesiad. Gall hwn fod yn Seicolegydd Ymarferydd (Clinigol neu Addysgol), Pediatregydd, Seiciatrydd, Therapydd Lleferydd ac Iaith, neu Therapydd Galwedigaethol, nyrs sydd wedi’i hyfforddi’n briodol.

Er ei bod yn aml yn fuddiol i asesiadau ADHD gael eu cynnal gan dîm amlddisgyblaethol, nid yw hyn yn hanfodol gan fod un clinigwr sydd wedi’i hyfforddi’n briodol a chymwysedig yn cael ei ystyried yn ddigonol ar gyfer diagnosis o ADHD.
Rhaid i’r clinigwr(wyr) sy’n ymwneud ag asesiad Awtistiaeth neu ADHD fod wedi cofrestru gyda chorff proffesiynol priodol (e.e. Cyngor Proffesiynau Iechyd a Gofal (HCPC) neu’r Cyngor Meddygol Cyffredinol (GMC), Cyngor Nyrsio a Bydwreigiaeth (NMC)).

Rhaid i bob asesiad Awtistiaeth ac ADHD gasglu hanes cynhwysfawr o ddatblygiad cyffredinol. Rhaid bod hyn wedi cynnwys casglu gwybodaeth am ffactorau biolegol, cymdeithasol, amgylcheddol a seicolegol a allai fod wedi effeithio ar ddatblygiad y person ifanc.

Mae’n rhaid i bob asesiad Awtistiaeth ac ADHD fod wedi casglu gwybodaeth o ffynonellau lluosog am feysydd gwahaniaeth posibl person ifanc ar draws ei oes. Dylai hyn olygu trafodaethau manwl gyda’r person ifanc os yw’n gallu cymryd rhan yn y sgyrsiau hyn, yn ogystal â’u rhiant-ofalwr ac eraill sy’n adnabod y person ifanc yn dda (e.e. athrawon, ymarferwyr o leoliadau eraill, pobl allweddol eraill ym mywyd y person ifanc).

Rhaid i bob asesiad Awtistiaeth ac ADHD fod wedi cynnwys o leiaf rhywfaint o asesu rhyngweithiol a/neu arsylwadol gyda’r person ifanc yn uniongyrchol. Er y gall hyn fod drwy asesiad fideo ar-lein mewn rhai amgylchiadau, rhaid i wybodaeth o ffynonellau eraill fod yn ddigonol i wneud iawn am hyn.
Mae unrhyw esboniadau amgen neu ychwanegol priodol ar gyfer profiadau neu feysydd gwahaniaeth person ifanc wedi cael eu hystyried a’u hasesu’n ddigonol. Gallai hyn gynnwys ystyried a yw anghenion person ifanc yn cael eu deall yn well o ran diagnosis arall.

Gallai hefyd gynnwys ystyried a allai profiadau person ifanc gael eu deall yn well fel ymateb i ddigwyddiadau bywyd anodd neu drawmatig, pryder iechyd meddwl, pryderon perthynol neu sy’n seiliedig ar ymlyniad, neu drawma datblygiadol. Mae’n bwysig cofio y gall pobl ifanc ag anghenion sy’n ymwneud â’r meysydd hyn ymddangos yn debyg i’r rhai sy’n Awtistig neu sydd ag ADHD.

Yn ystod y blynyddoedd diwethaf, mae’r galw am asesiadau ar gyfer plant a phobl ifanc yr amheuir bod ganddynt ADHD a/neu Awtistiaeth wedi cynyddu’n ddramatig ledled Cymru. Felly, mae nifer y ceisiadau y mae Gwasanaeth Niwroddatblygiadol Caerdydd a’r Fro yn eu derbyn bob dydd wedi cynyddu’n sylweddol. Rydym yn gweithio’n galed i gynyddu capasiti yn ein tîm i brosesu’r ceisiadau hyn.

Nid oes angen diagnosis ar blant a phobl ifanc i dderbyn cymorth yn yr ysgol. Os oes gan blentyn neu berson ifanc angen yn yr ysgol, mae ganddynt hawl i dderbyn cymorth i ddiwallu’r angen hwnn

Rhyddhau – Fel gwasanaeth asesu arbenigol, ein harfer arferol yn dilyn ein hasesiad yw rhyddhau’r plentyn a’r teulu yn ôl at yr atgyfeiriwr i reoli gofal y plentyn yn lleol, gan roi cymorth a chyngor iddynt.

Adolygiad – mewn rhai achosion lle mae ansicrwydd diagnostig yn parhau efallai y bydd adolygiad yn cael ei gynnig yn ddiweddarach i fonitro cynnydd wrth i’r plentyn aeddfedu.

Pontio – Gan nad yw plant yn cael eu hadolygu’n rheolaidd gan ein gwasanaeth, mae’n annhebygol y byddwn yn ymwneud â throsglwyddo i wasanaethau oedolion. Bydd y tîm lleol yn cynnal gweithdrefnau pontio yn ôl protocolau lleol.

Mae gan wefan Cadw Fi’n Iach Bwrdd Iechyd Prifysgol Caerdydd a’r Fro wybodaeth am yr hyn sydd gan Therapi Galwedigaethol i Blant a Phobl Ifanc i’w gynnig. Ewch i fideos ac adnoddau lle mae gweithdy rhieni i’w wylio ar ddeall prosesu synhwyraidd. Os ydych wedi defnyddio’r holl adnoddau ar-lein ac os oes gennych bryderon galwedigaethol neu synhwyraidd o hyd gallwch ofyn am fynediad at fewnbwn Therapi Galwedigaethol uniongyrchol gan ddefnyddio ein ‘dudalen cais am gymorth’